چه کسی برنده هوش مصنوعی خواهد شد؟

کشورهایی که در توسعه و استفاده از هوش مصنوعی (AI) پیشگام هستند، آینده فناوری‌های جهان را رقم خواهند زد. با گذشت زمان، رقابت اقتصادی در جهان به‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر هوش مصنوعی تشدید خواهد شد و کشورهایی که در این حوزه عقب می‌مانند جایگاه اقتصادی و صنعتی خود را از دست خواهند داد. از این رو، کشورهای مختلف با درک جایگاه هوش مصنوعی و انتشار اسناد متعدد، استراتژی‌های ملی خود را جهت پیشتازی در این عرصه و عقب نیفتادن از مسابقه‌ی فناوری تدوین کرده‌اند. اگرچه تا به امروز ایالات‌متحده پیشروترین کشور در حوزه‌ی هوش مصنوعی بوده است اما چین نیز تلاش‌های زیادی را برای رسیدن به سطح یک فناوری در این حوزه انجام داده است.

در سال 2019، مرکز نوآوری داده‌ها (Center for Data Innovation) با استفاده از 30 معیار در 6 بخش مختلف (استعداد، تحقیق، توسعه، سخت‌افزار، به‌کارگیری و داده) توانمندی‌های هوش مصنوعی چین، اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده را تجزیه‌وتحلیل کرد. هدف از این گزارش ارزیابی وضعیت فعلی توسعه حوزه‌ی هوش مصنوعی در سه منطقه‌ی ایالات‌متحده، چین و اتحادیه‌ی اروپا بود. در این گزارش 6 حوزه برای مقایسه‌ی این سه منطقه انتخاب شد که به صورت زیر است.

1- استعداد: کشورهایی که استعداد لازم در زمینه هوش مصنوعی را دارند می‌توانند سیستم‌های AI بهتر و بیشتری را توسعه داده و پیاده‌سازی کنند، کسب‌وکارهای مختلف و جدیدی را به خود جلب کرده و همچنین اطمینان حاصل کنند که دانشگاه‌های آن‌ها از اساتید مستعد و کافی برای آموزش نسل بعدی محققان حوزه‌ی هوش مصنوعی برخوردار هستند.

2- تحقیقات: تحقیقات به کشورها کمک خواهد کرد تا نوآوری‌های خود را گسترش دهند و مشکلات مربوط به اولویت‌های داخلی و صنایع مختلف را حل کنند.

3- توسعه‌ای: تعداد شرکت‌های هوش مصنوعی و شرکت‌های نوپا همراه با حجم سرمایه‌گذاری‌های مربوطه، زمینه را برای توسعه یک صنعت قوی در حوزه هوش مصنوعی فراهم می‌کند.

4- به‌کارگیری: استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی نه‌تنها به سازمان‌ها امکان یادگیری چگونگی حل مشکلات مربوط به پیاده‌سازی را می‌دهد، بلکه تقاضا و بازار خدمات هوش مصنوعی را ایجاد می‌کند که این مهم می‌تواند برای توسعه‌دهندگان حوزه‌ی هوش مصنوعی مفید باشد.

5- داده: داده‌های با کیفیت بیشتر و بالاتر فرصت‌های جدیدی را برای استفاده از یادگیری ماشین در برنامه‌های هوش مصنوعی ایجاد می­کند.

6- سخت‌افزار: توسعه سخت‌افزار بومی وابستگی ملت‌ها را به سایر کشورها کاهش می‌دهد. چیزی که با توجه به اختلاف تجاری فعلی بین چین و ایالات‌متحده، می‌تواند نقش مهمی داشته باشد.

بنا بر گزارش اندیشکده بنیاد نوآوری و فناوری اطلاعات (ITIF) که در سال 2019 منتشر شد، ایالات‌متحده در چهار دسته‌ی استعداد، تحقیقات، توسعه و سخت‌افزار و چین در دو گروه به‌کارگیری و داده‌ها پیشتاز بودند. از 100 امتیاز موجود، ایالات‌متحده با 44.2 امتیاز در جایگاه اول رتبه بندی هوش مصنوعی و پس‌ازآن چین با 32.3 و اتحادیه اروپا با 23.5 امتیاز قرار داشتند؛ اما این اندیشکده در سال 2021 با به‌روزرسانی داده‌ها، پیشرفت این سه منطقه را در حوزه‌ی هوش مصنوعی بررسی کرده است. رتبه‌های مربوط به هریک از 6 بخش بحث شده در جدول زیر گزارش شده است.

جدول (1) رتبه‌بندی سه منطقه‌ی ایالات‌متحده، چین و اتحادیه اروپا در 6 گروه مختلف

این گزارش نشان می‌دهد که ایالات‌متحده همچنان با 44.6 امتیاز پیشتاز است و پس از آن چین با 32.0 و اتحادیه اروپا با 23.3 امتیاز قرار دارند. با این وجود چین از سال 2019 در برخی از حوزه‌ها فاصله بین خود و ایالات‌متحده را کاهش داده است. مهم‌تر از همه، چین پیشرفت فزاینده‌ای در حوزه‌های مختلف داشته است. این کشور در بیش از نیمی از معیارهای به‌روز شده نسبت به ایالات‌متحده کاهش فاصله یا افزایش برتری داشته است. در مقابل، اتحادیه اروپا فقط در بخش اندکی از معیارهای به‌روز شده نسبت به ایالات‌متحده پیشرفت داشته است. به همین ترتیب، ایالات‌متحده در تقریباً 75 درصد از معیارهای به‌روز شده، پیشروی خود را نسبت به اتحادیه اروپا حفظ کرده یا گسترش داده است. علی‌رغم پیشرفت فزاینده چین در بسیاری از شاخص‌ها، ایالات‌متحده اندکی امتیاز کلی خود را افزایش داده است زیرا در شاخص‌های سنگین‌وزن مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر و سرمایه‌گذاری خصوصی بسیار خوب عمل کرده است.

سرانجام، باوجود تلاش‌های روزافزون چین و کاهش اعتماد این کشور به قطعات نیمه‌هادی شرکت‌های ایالات‌متحده، ایالات‌متحده همچنان در طراحی تراشه برای سیستم‌های AI رهبر جهانی را در دست دارد. بااین‌حال قابلیت‌های هوش مصنوعی چین نسبت به اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده از چندین جهت بهبود یافته است.

• اول، چین به‌عنوان رهبر جهانی در مقالات منتشرشده در حوزه‌ی هوش مصنوعی از اتحادیه اروپا پیشی گرفته است.
• دوم، کیفیت تحقیقات هوش مصنوعی چین سال‌به‌سال رو به افزایش است.
• سوم، شرکت‌های نرم‌افزاری و خدمات رایانه‌ای چینی هزینه‌های تحقیق و توسعه خود را افزایش داده‌اند.
• چهارم، در حال حاضر سهم چین از 500 ابررایانه‌ی برتر دنیا، دو برابر آمریکا است.
• و پنجم، چین همچنان در تولید داده‌های حجیم پیشتاز است.

به‌طورکلی، اگرچه چین نتوانسته به میزان قابل‌توجهی شکاف بین خود و ایالات‌متحده را در حوزه‌ی هوش مصنوعی کاهش دهد، اما روند پیشرفت مداوم آن نشان می‌دهد که این احتمال در آینده‌ای نزدیک وجود دارد که چین بتواند در حوزه‌ی هوش مصنوعی رهبری جهان را در دست بگیرد؛ همچنین از آنجایی که داده‌ها نقش بسیار مهمی در توسعه هوش مصنوعی دارند، به نظر می‌رسد که چین در آینده با شتاب بیشتری نسبت به آمریکا در این حوزه پیشرفت خواهد کرد.  با این‌حال قوانین و محدودیت‌های سختگیرانه اعمال شده در اتحادیه اروپا (به لحاظ حفظ حریم شخصی و صیانت از داده) تا حدودی از شتاب رشد هوش مصنوعی در این منطقه کاسته است و به نظر می‍رسد که برای جبران شکاف خود با ایالات متحده و چین کار دشواری را پیش روی خود دارد.