متاورس یا Metaverse یک واژه مرکب متشکل از meta به معنی «فراتر» و universe به معنی «جهان» است. این واژه توصیف‌کننده یک دنیای مجازی موازی با دنیای واقعی است، جایی که افراد در آن دارای یک آواتار دیجیتال بوده و از طریق آن‌ها با یکدیگر تعامل و زندگی می‌کنند. متاورس برای اولین بار توسط نویسنده علمی تخیلی آمریکایی نئو استیونسون در سال 1992 ارائه شد. در ادامه شرکت روبلاکس با توسعه یک پلتفرم بازی آنلاین به عنوان اولین شرکت فناورانه، یک شمای کلی و عملی را از مفهوم متاورس به دنیا ارائه کرد که این مهم توجهات زیادی را در بازارهای سرمایه و صنایع مرتبط به خود جذب کرد. سپس مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک در سال 2021، نام شرکت خود را به “Meta” تغییر داد تا شور و شوق بیشتری را در بازار متاورس برانگیزد. از این رو این مفهوم علمی تخیلی کم‌کم رنگ واقعیت به خود گرفت.
ارتباط متقابل دنیای مجازی و واقعی یکی از ویژگی‌های کلیدی متاورس است که در پنج عنصر اصلی تجسم یافته است: هویت مجازی، دارایی‌های دیجیتال، تجربه واقعی، ارتباط متقابل مجازی-واقعی و سیستم اجتماعی کامل.
دنیای واقعی و مجازی در آینده از هم تأثیر خواهند پذیرفت. به‌طوری‌که اگرچه در ابتدا این فضای واقعی است که متاورس را شکل می‌دهد اما در آینده متاورس باعث توسعه و بهبود تجربه در دنیای واقعی خواهد شد. متاورس در آینده در دو جهت توسعه می‌یابد که به‌صورت زیر است:
از واقعی به مجازی: دنیای مجازی از دنیای واقعی تقلید می‌کند و تجربه در دنیای متاورس بر پایه تجربیات دنیای فیزیکی استوار است. در عصر اینترنت و تلفن همراه، دنیای مجازی عمدتاً از طریق متن، عکس، فیلم و سایر داده‌های دوبعدی ساخته می‌شود. در عصر متاورس آینده، دنیای فیزیکی واقعی به‌صورت دیجیتالی در دنیای مجازی بازسازی خواهد شد تا یک دنیای موازی کاملاً مجازی شکل بگیرد.
از مجازی به واقعی: اینجا دیگر تقلید از دنیای واقعی مطرح نیست، بلکه یک خودسازی مبتنی بر دنیای مجازی شکل خواهد گرفت. به این معنا که متاورس باعث ایجاد تجربه‌هایی می‌شود که ممکن است در فضای واقعی وجود نداشته باشد که این مهم نه‌تنها می‌تواند یک نظام ارزشی مستقل از دنیای واقعی را تشکیل دهد، بلکه بر دنیای واقعی نیز تأثیر خواهد گذاشت.
شکل 1: مسیر توسعه متاورس و تأثیر متقابل آن بر دنیای واقعی
دو مسیر توسعه که در فوق ذکر شد، در نهایت دنیای مجازی و واقعی را ترکیب کرده و یک اکوسیستم حلقه بسته از زندگی صنعتی و فردی را برای افراد ایجاد می‌کند. به‌عنوان‌مثال، صنعت آموزش در متاورس می‌تواند با ارائه کارگاه‌های دیجیتال مجازی و ایجاد یک فضای نزدیک به واقعیت، دانش مخاطبان را به صورت تجربی بالا ببرد. علاوه بر این، مدل‌های شبیه‌سازی سه‌بعدی می‌توانند به فرایندهای طراحی صنعتی سرعت بخشیده و خطرات احتمالی در مرحله آزمایش و همچنین هزینه‌های ساخت را تا حد زیادی کاهش دهند.
همچنین متاورس می‌تواند تجربه زندگی فردی را بهبود دهد. به‌عنوان مثال در آینده، مردم در سراسر جهان می‌توانند در فضای متاورس با هم در ارتباط باشند و با عینک AR از راه دور در جلسات مجازی شرکت کنند. در شکل زیر تأثیرات دنیای واقعی و مجازی با بهره‌گیری از متاورس صنعتی و متاورس فردی نمایش داده شده است.
شکل 2: اکوسیستم متاورس متشکل از حوزه‌های فردی و صنعتی
شاید اولین سؤالی که مطرح باشد این است که در حال حاضر متاورس در چه مرحله‌ای از بلوغ قرارگرفته است؟
بنا به گزارش Deloitte مراحل رشد متاورس را می‌توان در چهار بازه دسته‌بندی کرد که عبارتند از: مرحله نوزادی، مرحله رشد اولیه،مرحله بلوغ و مرحله نهایی.
مرحله نوزادی: مرحله نوزادی از سال 2016 تا 2020 است. در حال حاضر، مفاهیم مختلفی در حوزه دنیای دیجیتال در صنعت ظاهر شده است که می‌توان آن را به عنوان دوران نوزادی متاورس در نظر گرفت. به‌عنوان‌مثال امروزه شرکت Osso VR، یک شرکت آموزش پزشکی مستقر در بوستون، نرم‌افزاری را توسعه داده است که می‌تواند اتاق‌های عمل مجازی ایجاد کند که این امر به پزشکان اجازه دهد تا آموزش‌های بیشتری در مورد عمل‌های پیچیده دریافت کنند.
مرحله رشد اولیه: مرحله اولیه توسعه متاورس بین سال‌های 2021 تا 2030 است. این مرحله شامل برنامه‌های کاربردی آنلاین، دیجیتال، مجازی و پیشرفت‌های فناوری در صنایع مختلف می‌شود؛ به‌این‌ترتیب که متاورس به‌صورت مجزا در صنایع مختلف شکل می‌گیرد. توسعه زیرساخت و دستگاه‌های اتصال از مهم‌ترین مؤلفه‌های این مرحله است که هم‌اکنون در حال شکل‌گیری است.
مرحله بلوغ: مرحله بلوغ از سال 2031 شروع می‌شود که طی آن متاورس‌های مستقل از صنایع مختلف به‌تدریج داده‌ها را به اشتراک می‌گذارند و به یکپارچگی می‌رسند. Deloitte معتقد است که در این مرحله اکوسیستم‌های کوچک غیرمتمرکز از صنایع مختلف با هم ادغام می‌شوند تا به‌تدریج یک اکوسیستم متاورسی واحد را تشکیل دهند. استانداردهای یکپارچه داده، سیستم‌های پرداخت و احراز هویت کلید دستیابی به توسعه و ادغام بین پلتفرمی در این مرحله است. به‌عنوان‌مثال جوامع هوشمند، ساختمان‌های هوشمند و حمل‌ونقل هوشمند ممکن است به‌تدریج استانداردهای یکپارچه داده را توسعه داده و به یکدیگر ملحق شوند تا یک ابرشهر هوشمند را تشکیل دهند.
مرحله نهایی: در نهایت متاورس صنعتی با زندگی فردی افراد گره خواهد خورد و یک جهان موازی کاملاً یکپارچه را ایجاد خواهد کرد که در آن هر فردی دارای هویت دیجیتال بوده و در آن مواردی از جمله هویت مجازی، دارایی‌های دیجیتال، خریدوفروش مجازی و غیره بیشتر از پیش اهمیت پیدا می‌کنند. در شکل 3 توسعه فناوری متاورس در طول زمان در مراحل مختلف رشد به نمایش گذاشته شده است.
شکل 3: توسعه فناوری متاورس درطول زمان در مراحل مختلف رشد
مراحل توسعه متاورس
به گفته جان رادوف از موسسه Deloitte، مراحل توسعه متاورس شامل 7 مرحله است. لایه‌های زیرساخت و رابط انسانی عمدتاً برای استقرار سخت‌افزار، نرم‌افزار و سایر زیرساخت‌ها و تجهیزات هستند. لایه‌های غیرمتمرکز و محاسبات فضایی برای استقرار ابزارهای توسعه هستند. لایه‌های اقتصاد خالق، کشف و تجربه برای استقرار محصولات کاربردی و اکوسیستم‌های عملیاتی هستند.
شکل 4: مراحل توسعه متاورس از نگاه موسسه Deloitte
فناوری‌های مورداستفاده در متاورس و سطح بلوغ آن‌ها
فناوری‌های مختلفی برای توسعه و بلوغ متاورس مورد نیاز است که می‌توان آن‌ها را در 6 دسته شامل فناوری‌های تعاملی، بلاکچین، اینترنت اشیاء، شبکه و مخابرات، هوش مصنوعی و بازی کامپیوتری دسته‌بندی کرد. در جدول زیر فناوری‌های پایه و سطوح بلوغ آن‌ها به تفکیک هر دسته ارائه شده است. همان‌طور که مشخص است متاورس در حال حاضر در مراحل اولیه رشد قرار دارد. بااین‌حال به نظر می‌رسد که به‌زودی این فناوری‌ها توسعه خواهد یافت و تحقق دنیای متاورس در آینده حتمی است.
جدول 1: فناوری‌های ضروری برای رشد متاورس و سطح بلوغ آن‌ها
همچنین برای آشنایی بیشتر با این موضوع میتوانید با کلیک بر روی «معرفی دوره‌ی آموزشی مرتبط» دوره آموزشی “The Metaverse and How We’ll Build It Together ” را از سامانه مدیریت یادگیری (LMS) مشاهده کنید.